در این سده همچنین نسخه‌هایی از گلستان در استانبول، قاهره، پاریس، لایپزیک، برلین، انگلستان و بیش از صد مرتبه در هندوستان چاپ شد. وجه تمایز سعدی با دیگر ادبا و شعرای بزرگ در این است که وی، در هر دو عرصه نظم و نثر دارای توان‌مندی‌های شگفت‌انگیزی بود. شاید همین بی‌پروایی و در عین حال صداقت کلام و گفتار اوست که وی را این‌چنین محبوب قلب‌ها کرده است. از همین روی بسیاری از بزرگان عرصه ادبیات در اقصی‌نقاط جهان، او را ستوده و در وصف او سخنانی دل‌نشین گفته‌اند. هیچ نویسنده‌ای در تاریخ ایران‌زمین قدرت قلم وی در نگارش نثر را ندارد و این تا آن‌جاست که بهمن انصاری نویسنده بزرگ معاصر، سعدی را افق نثرنویسی در تمام تاریخ ادبیات ایرانی نامیده است.
نثر ساده، روان و موزون آن باعث شده که گلستان به عنوان یکی از کتاب‌های درسی در مدارس و محافل علمی مورد مطالعه قرار گیرد. سعدی از پرداختن به تاریخ نگاری و تذکره نویسی پرهیز می‌نماید و فقط به بیان امور مربوط به زندگی و منش اشخاص پرداخته است. کتاب گلستان سعدی را می‌توان گزارش وی از جامعه‌ی زمان خود معرفی نمود که در آن اوضاع فرهنگی و اجتماعی مردم را به صورت واقعی به نمایش می‌گذارد. او در شیراز به خاک سپرده شد و آرامگاه او که امروز به عنوان سعدیه شناخته می‌شود، محل گردهم‌آیی عاشقان ادب و فرهنگ ایرانی است.
سعدی سپس به زادگاه خود شیراز، برگشت و تا پایان عمر در آن‌جا اقامت گزید. این نسخه از کتاب گلستان سعدی بدون علائم نگارشی و توضیحات است و در پاورقی‌هایش نسخه‌بدل‌ها ذکر شده‌اند؛ در نتیجه بیشتر برای پژوهشگران زبان و ادبیات فارسی مناسب به نظر می‌رسد. سعدی، هنگامِ نگارشِ گلستان را سالِ ۶۵۶ هجری (۱۲۵۸ میلادی) می‌شمارد.
وقتی این کتاب را به دقت از نظر بگذرانید سیمای مردی دنیا دیده، پخته و اندیشه‌ور مجسم می‌شود که در سراسر عمر از فراز و نشیب‌های بسیار گذشته است. این‌ها تنها گوشه‌ای از سخنان اندیشمندان بزرگ ایرانی و اروپایی در مدح سعدی است. اگر بخواهیم تمام آن‌چه که بزرگان ادب و هنر و دانش درباره او گفته‌اند را در این‌جا بیاوریم، باید تا سال‌ها درمورد این شخصیت فاخر، قلم‌فرسایی کنیم. پس سخن را در این‌جا به پایان رسانده و برای شناخت سعدیِ شیرین‌سخن، به متن آثار او مراجعه می‌کنیم. این تاثیر به اندازه‌ای عمیق بود که زبان پارسی را در مسیر تکامل خود تثبیت کرد و امروز ما به همان صورتی صحبت می‌کنیم که سعدی در گلستان خود تحریر کرده است. توجه فرمایید که این آمار به دلایلی از قبیل وجود چند نسخه از آثار شعرا در سایت (مثل آثار خیام) و همینطور یک بیت محسوب شدن مصرع‌های بند قالبهای ترکیبی مثل مخمس‌ها تقریبی و حدودی است و افزونگی دارد.
یکی از مشهورترین و دقیق‌ترین مقالاتی که درباره‌ی زندگی سعدی به نگارش درآمده است، مقاله‌ی «ممدوحین شیخ سعدی» اثر علامه محمد قزوینی است. بااین‌همه، آن چیزی که درباره‌ی سعدی اهمیت دارد، آثار اوست نه زندگی، مسافرت‌ها و عمر طولانی‌اش. ابو محمد مشرف‌الدین مصلح بن عبدالله بن مشرف با تخلص سعدی شیرازی، شاعر و نویسنده پارسی‌گوی توانا و درخشان ایرانی است که در قرن هفتم در شهر شیراز چشم به جهان گشود. او شهرتی جهانی دارد که بیشتر بخاطر نظم و نثر آهنگین، جذاب و برجسته اوست. سعدی جایگاه ویژه‌ای در ادبیات جهان دارد تا حدی که به او القاب مختلفی مانند پادشاه سخن، استاد سخن، شیخ اجل و حتی به طور مطلق، استاد داده‌اند. سعدی تأثیر انکارناپذیری بر زبانِ فارسی گذاشته است؛ به‌طوری‌که شباهت قابلِ توجّهی میانِ فارسیِ نو و زبانِ سعدی هست.
او برخلاف پیشینیانش که یک قهرمان با نام و نشانی مشخص داشتند، «خود» را محور حکایت‌هایش قرار داده و از همین رو، بسیاری فرض را بر این گرفته‌اند که منبع چنین حکایت‌هایی، زندگی واقعی سعدی است. برای مثال فکر می‌کنند که سعدی در نظامیه‌ی بغداد تحصیل کرده، در هند یک بت‌پرست را به قتل رسانده و… اما اگر همه‌ی این حکایت‌ها را در سنت مقامه‌نویسی جای دهیم، به این نتیجه می‌رسیم که نباید براساس حکایات کتاب گلستان سعدی، زندگی سعدی را بازسازی کرد. سعدی مردی حکیم و دانا بود که در طول زندگی خود به نقاط مختلفی از جهان سفر کرد.
نثر مسجع به نثری گفته می‌شود که جملات آن به شکلی آهنگین و همراه با قافیه نوشته شده باشند. این سبک نگارش، که در دوره سعدی رواج داشت، به گلستان یک زیبایی و روانی خاصی می‌بخشد که خواندن آن را برای مخاطب دلپذیرتر می‌کند. سعدی در گلستان با بهره‌گیری از واژگان ساده و روشن، توانسته است مفاهیم پیچیده و عمیق اخلاقی را به شکلی قابل درک و جذاب بیان کند. این ویژگی‌ها باعث شده که گلستان نه تنها در میان نخبگان، بلکه در میان عموم مردم نیز جایگاه ویژه‌ای پیدا کند.
هوشنگ گلشیری در کتاب گلستان سعدی نسخه‌ی مرحوم محمدعلی فروغی را اساس کار خود قرار داده و به شرح و ویرایش اثر گران‌مایه‌ی سعدی شیرازی پرداخته است. گلشیری در این اثر برخی از غلط‌های چاپی را اصلاح کرده، به شرح عبارات و ابیات دشوار پرداخته، ابیات عربی را اعراب‌گذاری و معنی کرده و در پایان این اثر معنای واژگان دشوار را فهرست کرده است. گلستان سعدی یک اثر بی‌نظیر در ادبیات فارسی است که با نثری ساده و داستان‌های آموزنده، تأثیرات عمیقی بر فرهنگ و ادبیات ایران گذاشته است. از این رو، شرح گلستان سعدی نه تنها یک کتاب، بلکه یک گنجینه‌ی فرهنگی و اجتماعی است که همچنان در دنیای امروز قابل استفاده و حائز اهمیت است. گلستان سعدی یکی از شاهکارهای جریان مقامه‌نویسی در ادبیات عربی و فارسی است و رد پای مقامه‌نویسان بزرگی چون بدیع‌الزمان همدانی و قاضی حمیدالدین بلخی را در جای‌جای این کتاب می‌توان دید.
ثبت ديدگاه