بیشتر شخصیت‌ها بر اساس واقعیت ساخته شده‌اند و هرجا لازم بوده با قدرت خیال وصف‌ناپذیر دولت آبادی پروبال گرفته‌اند. ستار یکی از اعضای حزب توده است که در رویا گل‌محمد را رهبر آینده قیام مردمی می‌بیند. پس از فرار، گل‌محمد عضو حزب توده می‌شود و زندگی مخفیانه‌ای را شروع می‌کند.
کتاب کلیدر کتابی طولانی است و در حدود ۲۳۰۰ صفحه دارد. خواندن رمان‌های بلند شورو شوق زیادی به مطالعه می‌طلبد و همچنین برای لذت بردن از خواندن این کتاب علاقه به تاریخ سیاسی ایران نقش به سزایی دارد. توصیه می‌شود در شب‌های سرد و طولانی پائیز و زمستان شروع به خواندن کتاب کلیدر کنید، در لحظه لحظه آن غرق شوید و همراه شخصیت‌های داستان زندگی کنید. هر سطر داستان آنقدر ملموس است که انگار پیش چشم خواننده اتفاق می‌افتد.
جای خالی سلوچ، آهوی بخت من گزل، کارنامه سپنج، آوسنه بابا سبجان، سلوک، وزیر امیر حسنک و طریقه بسمل شدن از جمله آثار معروف این نویسنده هستند. توصیفات بسیاری از روستاها و مکان ها در رمان کلیدر دقیقند و بسیاری از شخصیت های رمان بر اساس اشخاص واقعی ساخته شده اند. اما نباید رمان کلیدر را زندگی نامه واقعی گل محمد پنداشت؛ کلیدر پیش و بیش از آنکه یک زندگی نامه باشد یک رمان است و نویسنده هرگاه که مناسب دیده خیال را با واقعیت پیوند زده است. مجموعه 10 جلدی رمان کلیدر بین سال‌های 1357 تا 1363 منتشر شد. شش جلد ابتدایی کتاب همزمان با انقلاب 57 چاپ شد که به سرعت میان مردم محبوبیت پیدا کرد و پس از انتشار جلدهای پایانی هم محبوبیت خود را حفظ کرد و بین روشنفکران بحث‌های زیادی را راه انداخت.
علاوه بر این، رمان کلیدر نمایشی هنرمندانه از تاریخ است. جالب است بدانید که مقاومت گل‌محمد در برابر ظلم‌وستم، ریشه در واقعیت دارد. این شخصیت واقعا در تاریخ خراسان وجود داشته و یکی از قهرمانان آن منطقه است. ● کلیدر روایت باشکوهی است از چهره‌ای مهم در تاریخ معاصر ایران؛ قهرمان مردمی منطقه‌ی کلیدر که علیه ستم حاکم بر مردم می‌شورد. ساکنین این منطقه عمدتا عشایراند و زندگی عشایری و روستایی با جزییات فراوانی در کلیدر توصیف شده است.● کلیدر دولت‌آبادی را می‌توان نمونه‌ی تمام‌عیار رمان واقع‌گرا دانست.
به هر دلیلی ناپیدایی که بود، بار دیگر سراغ کتاب هاو رفتم. ورود مارال به منطقه زندگی کلمیشی‌ها که از عشایر سبزوار محسوب می‌شوند، با عشق طوفانی او به گل‌محمد، پسر دوم عمه بلقیس همراه است. گل‌محمد که همسری نازا دارد، درنهایت با مارال ازدواج می‌کند و این ازدواج، به دلیلی برای کینه دلاور، نامزد سابق مارال نسبت به او تبدیل می‌شود. مفسرین، کلیدر را نقطهٔ عطفی در تاریخ ادبیات مدرن فارسی می‌دانند؛ بدان حد که یکی از مفسرین، کلیدر را «حماسهٔ زوال» می‌خواند. نگارش کلیدر، محمود دولت‌آبادی را به کسب جایزهٔ نوبل ادبیات بسیار نزدیک کرد.۲۸ با این حال دولت‌آبادی تاکنون به کسب آن نائل نشده‌است.
ترجمه آلمانی کلیدر نیز به قلم «زیگرید لطفی» در زوریخ منتشر شد. اما آنچه که باقی می‌ماند روایتی از وضعیت و مناسبات اجتماعی-سیاسی و اقتصادی ایران در دهه ۱۳۲۰ است. این کینه و عداوت باعث می‌شود تنش میان طایفه‌ها هرروز بیشتر شود تا جایی که در یکی از این درگیری‌ها گل‌محمد حاج حسین-یکی از مال‌دارهای به‌نام- را ناخواسته بکشد. به خاطر این قتل دو امنیه وارد روستا می‌شوند تا به ظاهر مالیات گله‌داران را بگیرند. اما هدف اصلی آن‌ها پی بردن به ماجرای قتل حاج حسین بود. گل‌محمد که اصل ماجرا را متوجه می‌شود، امنیه‌ها را می‌کشد و جسد آن‌ها را می‌سوزاند.
در آغاز انسان گمان می‌برد که به تطویل پرداخته است و وصفی را که در دو جمله می‌توان به پایان آورد به نیم صفحه و یا بیشتر کشانده است. کلیدر دولت‌آبادی را می‌توان نمونه‌ی تمام‌عیار رمان واقع‌گرا دانست. او در این کتاب به فراخور موقعیت و موضوع از لحن‌ها و ساختارهای زبانی مختلفی استفاده کرده است. در توصیف طبیعت از زبانی شاعرانه و مملو از آرایه‌های ادبی استفاده می‌کند و در گفتگوهای اشخاص زبانی صمیمی و بی‌تکلف را برمی‌گزیند و در صحنه‌های عاشقانه زبانی تغرلی را به کار می‌برد. خانۀ پدری محمود دولت آبادی در روستای دولت‌آباد شهر سبزوار است. در ۷ مرداد سال ۱۳۸۲ این خانه با نام خانۀ دولت‌آبادی در آثار ملی ایران ثبت گردید.
ثبت ديدگاه