او در بخش‌هایی از رمان، دیدگاه‌های خود را درباره تاریخ، سرنوشت و اراده آزاد بیان می‌کند و نظریه‌های تاریخی رایج را نقد می‌کند. این ترکیب داستان‌سرایی و تحلیل فلسفی، «جنگ و صلح» را به اثری منحصر‌به‌فرد و عمیق تبدیل کرده است. رمان جنگ و صلح حمله‌ی فرانسه به روسیه را از طریق شرح وقایع پنج خانواده‌ی اشرافی نشان می‌دهد. خود تولستوی این کتابش را یک رمان نمی‌داند و آن را بیشتر یک اثر تاریخی محسوب می‌کند.

بسیاری از مورخان ادبی معتقدند ستون‌های ادبیات غرب را تولستوی، «هومر»، «دانته»، «شکسپیر» و «گوته» تشکیل می‌دهند. تولستوی در سال ۱۸۲۸ میلادی در جنوب مسکو و در خانواده‌ای اشرافی متولد شد. او پدر و مادرش را در کودکی از دست داد و بعد از آن سرپرستی‌اش به خویشاوندان سپرده شد. کتاب جنگ و صلح سعی می کند نمایی از زندگی اشراف و اشراف زادگان روسیه و همین طور جنگی آن با فرانسه به مخاطب ارائه دهد.می توان گفت، این کتاب تک قهرمان نیست و یک نفر را به عنوان قهرمان داستان معرفی نکرده بلکه توده مردم، آن هم مردم عادی را قهرمان قلمداد کرده است. به طور خلاصه می توان گفت سرگذشت قهرمان‌های جنگ و صلح همان سرگذشت جوانان قرن نوزدهم است. تولستوی در این کتاب ارزش‌های اخلاقی طبقه‌ی ‌اشراف را مورد هدف قرار می دهد و سعی دارد گرایش مخاطب را به ارزش های حقیقی که قهرمانان واقعی داستان که همان مردم زحمت کش هستند سوق دهد.

شاید نتوان گفت که تولستوی بهترین رمان‌نویس جهان است، اما قطعا می‌توان ادعا کرد که کتاب جنگ و صلح بهترین رمان دنیاست! من شخصا کتاب‌هایی را که به واقعیت نزدیک هستند، دوست دارم اما بر خلاف سلیقه‌ی من، در میان رمان‌های حماسی امروزی سبک فانتزی غالب شده است و کمتر رمانی می‌توان پیدا کرد که هم حماسی باشد و هم تاریخی. خوشبختانه جنگ و صلح یکی از آن رمان‌های خاص است که نظیرش را در کمتر کتابی می‌توان پیدا کرد.

به باور بسیاری از منتقدان، این کتاب جنگ و صلح بود که تولستوی را تبدیل به گل سرسبد ادبیات روس کرد.برای مشاهده موارد مرتبط به دسته‌بندی خرید رمان مراجعه کنید. محوریت کلی رمان دو جلدی جنگ و صلح، جنگ‌های فرانسه و روسیه است؛ یعنی زمانی که ناپلئون به روسیه لشکرکشی ‌می‌کند، مسکو در آتش ‌می‌سوزد و پس از آن لشکر ناپلئون عقب‌نشینی ‌می‌کند. در این کتاب علاوه بر تاریخ و سیاست، به موضوعات دیگری مانند عشق، صلح، زندگی‌ اشرافی، فلسفه و…

من پیام کتاب را هم بسیار دوست دارم که می‌گوید قهرمان‌های واقعی مردم عادی هستند؛ نه آن‌ شخصیت‌های سیاسی مشهور مانند تزار و ناپلئون که هیچ درد و رنجی را متحمل نمی‌شوند. به هر حال تولستوی در کتاب خود با جزئیات مفصل از فضای اشرافی روسیه صحبت می‌کند و چنان توصیفاتی به کار می‌برد که گویی مخاطب در آنجا حضور دارد. در واقع بیان همین نکات و جزئیات تاریخی گوناگون است که باعث شده رمان جنگ و صلح تا این حد به واقعیت نزدیک شود. منتقدان از کتاب جنگ و صلح علاوه بر اثری در حوزه ادبیات، به عنوان یک تاریخ‌نامه نیز یاد می‌کنند.» این نظر محمدجواد فرج‌الهی درباره‌ی کتاب جنگ و صلح بوده است. کتاب جنگ و صلح نوشته‌ی لئو تولستوی، رمانی کلاسیک در ادبیات روسی به‌ شمار می‌رود.