زرتشت در زمانی به میدان می‌آید که «دائوا» یا «دیوان»، خدایان باستانی آریاییان پرستش می‌شوند. او با تاکید بر آزادی و قدرت اختیار انسان‌ها و توانایی آنان برای رهایی از پلیدی‌ها، پرستش دیوان را گمراهی می‌داند و آنان را در طبقه اهریمنان قرار می‌دهد. چنین باوری در میان ایرانیان تا آنجا ریشه می‌دواند که حتی امروزه، واژه دیو به موجودی پلید و تاریک اشاره دارد.
وی مردی خردمند معرفی شده است که برای اصلاح جامعه و تزکیه آن، برانگیخته شد. زرتشت، با ترسیم مرزهای جاودانه میان خیر و شر، مشتاقانه و شوریده‌سر، مردم را به مسیر موردنظر خویش فرا می‌خواند و در آنان تاثیری عمیق می‌گذارد. ـــــ (1377)، فهرست نسخه‌های خطی مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی، ج۱، گنجینه اهدایی خاندان سلطانعلی سلطانی (شیخ الاسلام بهبهانی، تهران). کریستین سن(1368)، نمونه‌های نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه‌ای ایرانیان، ترجمه و تحقیق ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران. روزنبرگ، فردریک (1338)، مقدمه زراتشت‌نامه، از زرتشت بهرام پژدو با تصحیح مجدد و حواشی و فهارس محمد بیرسیاقی، تهران. تاریخ ایران کمبریج (1385)، از آمدن سلجوقیان تا فروپاشی دولت ایلخانان، گردآورند ج، آ.
در نظر او طبقه کیانیان و طبقه اسکند رومی یکی است چراکه اسکندر را پسردارا می‌داند زیرا دارا دختر فیلقوس رومی را می‌گیرد اما به علت بوی بد دهان او، وی را پس می‌فرستد و چون حامله بوده است پسری به دنیا می‌آورد که همین اسکندر است و وانمود می‌کند که پدرش فیلقوس است. صورت دیگر داستان چنگرنگهاچه نامه، سروده داراب هرمزدیار در 1046ی است که به آغاز مینوی خرد وی آمده است. این سروده به عنوان بخشی از معجزات و برجستگی‌های زرتشت از روی همین سروده زرتشت بهرام پژدو سروده شده است. نسخه‌ای از آن به ش LI,suppl.Pers.38 در کتابخانه ملی پاریس است101و میکروفیلم آن به ش 917 در دانشگاه تهران نگهداری می‌شود.
این قطعه در پیوند نزدیک با فصل ۵ متن شماره ۱ است و شاید تحریر و گسترشی از آن باشد. آن گونه که از این چند بیت برمی‌آید سراینده بر پایة گفتار یک دستور پازنددان و پهلوی‌شناس هندی که در هندوستان یگانه بوده است، داستان را به نظم آورده است. پس نمی‌تواند او نوشیروان یا شاگردانش که در کرمان زندگی می‌کردند، باشد. در نتیجه با قطعیت می‌توان گفت این قطعه از سروده‌های یک ناظم پارسی و به احتمال بسیار خود داراب هرمزدیار است که مجموعه یاد شده، بویژه مینوی خرد آن، سروده اوست. اما در بخش نخست از فصل دوم، اوضاع سیاسی، اجتماعی و اقتصادی زرتشتیان در دوران حکومت‌های امویان، عباسیان، طاهریان، صفاریان، سامانیان، غزنویان، آل‌زیار و آل‌بویه مورد تحلیل مولف قرار گرفته است. در بخش دوم نیز به اوضاع زرتشتیان در دوران حکومت سلجوقیان، خوارزمشاهیان، ایلخانان، گورکانیان، صفویه، افشاریه، زندیه، قاجاریه و پهلوی پرداخته شده است.
این کتاب تأسیس‌نامه اصلی این دین و راهنمایی برای زندگی دینی و اخلاقی در جامعه زرتشتی‌گران را فراهم می‌کند. در این مقاله، ما به تحلیل جزئیات و محتوای کتاب اوستا خواهیم پرداخت تا نگاهی دقیق‌تر به اهمیت و مضمون این متن داشته باشیم. این نسخه از کتاب اوستا که هم‌اکنون آماده دانلود می‌باشد، نسخه‌ای نفیس و نایاب است که توسط استاد ابراهیم پورداوود بازنویسی و منتشر شده است. این کتاب در حدود یک‌قرن پیش منتشر شده و دارای کیفیتی بسیار مطلوب می‌باشد.
اما باید توجه داشت که قوانین ماهوی حقوقی عطف به ماسبق نمی شوند و در خصوص کتاب حاضر، قانون سابق حاکم است. زرتشت اولین شخصی بود که از اخلاقیات برداشتی متافیزیکی داشت؛ در اندیشه‌های او، نبرد بین خیر و شر نیروی اصلی در پس نظم چیزها بود. آن ایرانی، مسئول این «تاثیرگذارترین اشتباهات»، یعنی «اخلاق»، بود. او از همه اندیشمندان صادق‌تر بود؛ پس اولین کسی است که باید به اشتباهش پی ببرد. آنگاه که زرتشت وظیفه رسالت خود را به پایان می‌رساند، به بلخ سفر می‌کند تا پایان عمر خویش را به تعلیم آموزه‌های مذهبی و ارشاد پیروان بپردازد. در این هنگام «گشتاسب کیانی» فرمانروای بلخ است و دشمنی دیرینه‌ای با تورانیان دارد.
این متون بیش از آنکه زندگی زرتشت را ترسیم می‌کنند، به‌قصد ارائه آموزه‌های مذهبی به مردم تالیف شده‌اند. فیلسوف‌های یونانی و به‌تبع آن‌ها فلسفه غرب، تحت‌تاثیر مفاهیم زرتشت قرار دارند. وی جهان هستی را آوردگاه ابدی خیر و شر می‌داند و انسان را موجودی معرفی می‌کند که در انتخاب جبهه خویش، مختار است.
